ابلاغیه پرورش کاکتوس در راستای توسعه کشت گیاهان کم آب‌بر
الهام فتاحی‌فر، مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی، از آغاز پروژه‌ای ملی برای توسعه کشت کاکتوس اپونتیا خبر داده است. این پروژه که به منظور بهره‌گیری از مزایای این گیاه و هماهنگی با شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک ایران طراحی شده، با تشکیل کارگروه فنی متشکل از نمایندگان دفتر، سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها، پژوهشکده‌های تخصصی و تولیدکنندگان کاکتوس اپونتیا کلید خورده است.
وی اعلام کرد که ضوابط فنی مربوط به کاشت، پرورش و بهره‌برداری این گیاه، پس از بررسی‌های جامع و برگزاری جلسات متعدد با متخصصان، تدوین شده و در آبان ۱۴۰۳ به استان‌های کشور ابلاغ گردیده است. این ضوابط برای اطمینان از اجرای اصولی پروژه و پیشگیری از مشکلات احتمالی در مراحل توسعه و بهره‌برداری، الزامی است.
فتاحی‌فر تأکید کرد که توسعه کشت کاکتوس اپونتیا بدون تکمیل زنجیره ارزش آن، شامل ایجاد واحدهای فرآوری، صنایع تبدیلی و آموزش‌های لازم به کشاورزان، به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. کشاورزانی که علاقه‌مند به مشارکت در این پروژه هستند، می‌بایست آموزش‌های تخصصی را فراگیرند و بر اساس کشاورزی قراردادی یا بهره‌مندی از زنجیره فرآوری این محصول، اقدام به کشت و پرورش نمایند.
ایران به دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک خود، با میانگین بارش سالانه ۲۳۰ میلی‌متر، به شدت با چالش‌هایی نظیر کمبود منابع آبی، تخلیه سفره‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و بیابان‌زایی مواجه است. در چنین شرایطی، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات مقاوم به کم‌آبی و خشکی، نظیر کاکتوس اپونتیا، از اهمیت بالایی برخوردار است.
فتاحی‌فر در ادامه اشاره کرد که این گیاه به دلیل نیاز آبی پایین (حدود ۵۰۰ مترمکعب در سال برای هر هکتار) و تحمل بالا نسبت به شرایط سخت محیطی، از جمله گرما، سرما، خشکی و خاک‌های فقیر، به عنوان یکی از گزینه‌های اقتصادی و پایدار مطرح است. این گیاه در زمین‌های آهکی، ماسه‌ای، سنگلاخی و نیمه‌شور نیز به خوبی رشد می‌کند و می‌تواند به مدت ۴۰ سال تولید مفید داشته باشد.
وی افزود که در حال حاضر، حدود ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی در ۱۲ استان کشور به کشت و پرورش کاکتوس اپونتیا اختصاص یافته است. این گیاه که منشأ آن کشور مکزیک است، در بسیاری از کشورهای دیگر نظیر تونس، مراکش، اسپانیا، ایتالیا و آمریکا نیز به دلیل مزایای بی‌شمارش به طور گسترده کشت می‌شود.
در این کشورها، کاکتوس اپونتیا برای تولید محصولات متنوعی نظیر میوه‌های دارویی و غذایی، ژل، علوفه، روغن، چرم، مواد آرایشی و بهداشتی و حتی تثبیت شن‌های روان استفاده می‌شود. مکزیک با داشتن ۳ میلیون هکتار سطح زیر کشت و تولید ۳۰۰ نوع فرآورده مختلف، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این گیاه در جهان محسوب می‌شود.
فتاحی‌فر تصریح کرد که یکی از ویژگی‌های بارز این گیاه، مقاومت آن به تغییرات اقلیمی و شرایط سخت محیطی است. این گیاه می‌تواند در مناطق کویری، نیمه‌گرمسیری و گرمسیری جنوب و شرق ایران نیز با تأمین مختصر آب و حتی در خاک‌های نیمه‌شور و فقیر رشد کند.
از دیگر کاربردهای کاکتوس اپونتیا می‌توان به قابلیت آن در بیابان‌زدایی، مقابله با آلودگی‌های محیطی، ترسیب کربن و تثبیت خاک اشاره کرد. این گیاه علاوه بر اشتغال‌زایی، به دلیل ویژگی‌های اقتصادی و زیست‌محیطی‌اش، می‌تواند در تأمین امنیت غذایی کشور نیز مؤثر باشد.
فرآورده‌های متنوعی از این گیاه قابل تولید است که شامل میوه‌های دارویی و غذایی، ساقه به عنوان علوفه یا مواد دارویی، گل خشک برای تولید عسل یا کاربردهای دارویی، و بذر برای روغن‌گیری می‌شود. همچنین، این گیاه در تولید محصولات صنعتی و بهداشتی نظیر چرم و ژل نقش دارد.
مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها خاطرنشان کرد که کاکتوس اپونتیا به دلیل تطبیق‌پذیری بالایش با خاک‌های فقیر و بارندگی‌های نامنظم، می‌تواند به‌عنوان یک الگوی موفق کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور معرفی شود.
وی در پایان تأکید کرد که توسعه این گیاه نیازمند حمایت همه‌جانبه از سوی بخش‌های مختلف، از جمله دولت، کشاورزان و صنایع مرتبط است تا بتواند به عنوان یک راهکار پایدار برای چالش‌های کشاورزی ایران به کار گرفته شود.